İran seçimlerinde Türk aday tartışması: Reformist kanadın umudu, Azeri Türk’ü Pezeşkiyan

İran'da İbrahim Reisi'nin geçen ay helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından bugün yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tek reformcu aday Mesud Pezeşkiyan'ın "Türk" kimliği de tartışma yaratıyor.

Seçimlerde Pezeşkiyan'ın yanı sıra muhafazakar adaylar Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Said Celili ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi yarışıyor. Muhafazakar adaylar Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, "muhafazakar kanatta birliği sağlamak için" seçime saatler kala adaylıktan çekildi. 

Azeri Türk'ü milletvekili Pezeşkiyan, Uzmanlar Konseyi tarafından onaylanan ve reform yanlıları tarafından desteklenen tek ılımlı aday olarak birçok ankette ilk sırada yer alıyor. Analizlere göre Pezeşkiyan'ın kazanması, 2020'den bu yana seçimlerde oy kullanmayan ve muhafazakar kanada tepkili milyonlarca seçmenin ilgisini çekebilmesine bağlı.

İran Cumhurbaşkanı Reisi, Azerbaycan ziyareti dönüşünde helikopterinin düşmesi sonucu hayatını kaybetmişti.

TÜRK VE KÜRTLER BÖLGELERDE ÖNDE

Doktor olan Pezeşkiyan, 2001-2005 yılları arasında reformcu Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde sağlık bakanı olarak görev yaptı ve 2008'den bu yana parlamentoda yer alıyor.

Pezeşkiyan, 2022 yılında başörtüsünü düzgün takmadığı için ahlak polisi tarafından gözaltına alınan Mahsa Amini'nin hayatını kaybetmesiyle ilgili şeffaf olunmadığını söyleyerek İran yönetimini eleştirmişti. Pezeşkiyan'ın 2021'deki cumhurbaşkanlığı seçimlerine
katılmasına izin verilmemişti.

Birçok ankette önde görünen "reformcu kanadın umudu" Pezeşkiyan'ın Türk, Kürt ve Beluç vatandaşların yoğun olduğu bölgelerde yüksek oy alması bekleniyor.

İran basınına göre Pezeşkiyan'ın adaylığı, Türk kimliğinin ilk defa bir seçimde öne çıkmasını sağladı. İran'da Türk kökenlilerin sayısı kimi tahminlere göre 30 milyonu aşıyor ancak bu kesim siyasetten büyük oranda dışlandıklarını düşünüyor.

Adayların ilk turda seçilebilmesi için yüzde 50'den fazla oy alması gerekiyor. Bu olmazsa en fazla oyu alan 2 aday ikinci tura kalacak ve 5 Temmuz'da yapılacak ikinci turda kazanan isim ülkenin 9. Cumhurbaşkanı olacak. 

Okullarda Türkçe eğitimi destekleyen Pezeşkiyan'ın mitinglerinde Azerice şarkılar çalınması da dikkat çekti.

Bazı analistler, daha önce seçime katılımı engellenen Pezeşkiyan'ın adaylığının onaylanmasının, özellikle Türk kökenli nüfus içinde katılımı artırma amacı taşıdığına dikkat çekiyor.

Muhafazakar kanattan bazı kesimler ise Pezeşkiyan'ın "Pan-Türkizmi" ve ayrılıkçılığı savunduğunu öne sürüyor.

'TÜRKİYE'NİN YOLLARINI GÖRÜN' DEMİŞTİ

Cumhurbaşkanı adaylarının bu ay ortasında karşı karşıya geldiği canlı yayında Pezeşkiyan ile adaylıktan çekilen Zakani arasında "Türkiye" tartışması yaşanmıştı. Zakani, Türkiye'deki enflasyonu örnek vererek "Türkiye dünya ile etkileşim kurduğu halde başarısız oldu" iddiasında bulunmuştu.

Pezeşkiyan ise "Lütfen gidin bu kadar enflasyona rağmen orada yolları, mağazaları, ihracatı görün. Bir de İran'ın yollarına bakın. Devrimden önce Türkiye'den İran'ın yollarına gıpta ile bakılırdı. Şu anda yüzlerce kilometre yol ve yaklaşık 70-80 tünel yaptılar. Biz 4 tünel yapınca övünüyoruz. Geri kaldık" diyerek cevap vermişti.

Pezeşkiyan, zorunlu başörtüsü uygulamasıyla ilgili de "Nasıl daha önce kadınlarımızdan başörtüsünü alamadılarsa şimdi biz de kadınlara zorla başörtüsü taktıramayız" ifadesini kullanmıştı.